ในยุคดิจิทัลที่หน้าจอกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน คงปฏิเสธได้ยากว่าเด็กๆ สมัยนี้เติบโตมาพร้อมกับสมาร์ทโฟนและแท็บเล็ต สิ่งนี้ได้นำมาซึ่งความกังวลใจใหม่ๆ ให้กับคุณพ่อคุณแม่ โดยเฉพาะเมื่อสังเกตเห็นว่าลูกน้อยมีพัฒนาการบางอย่างที่น่าเป็นห่วง จนเกิดคำถามว่าอาการเหล่านั้นเกี่ยวข้องกับภาวะที่เรียกว่า “ออทิสติกเทียม” หรือไม่ วันนี้มินดี้จะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับภาวะนี้ให้มากขึ้น เพื่อสร้างความเข้าใจและเป็นแนวทางในการดูแลลูกรักอย่างถูกต้องค่ะ
ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจก่อนว่า ออทิสติกเทียม ไม่ใช่คำศัพท์ทางการแพทย์หรือชื่อโรคที่ถูกบัญญัติไว้อย่างเป็นทางการ แต่เป็นภาวะที่เด็กแสดงอาการและพฤติกรรมบางอย่างคล้ายกับเด็กในกลุ่มออทิสติกสเปกตรัม (Autism Spectrum Disorder – ASD) เช่น ไม่สบตา พูดช้า มีโลกส่วนตัวสูง แต่ภาวะนี้มีจุดแตกต่างที่สำคัญคือ อาการเหล่านี้มีความเชื่อมโยงอย่างยิ่งกับปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมและการเลี้ยงดู โดยเฉพาะการที่เด็กใช้เวลาอยู่กับหน้าจอมากเกินไป และขาดปฏิสัมพันธ์กับผู้คนจริงๆ ในช่วงวัยแห่งการพัฒนา
ดังนั้น ความแตกต่างหลักระหว่างออทิสติกแท้ (ASD) ซึ่งมีรากฐานมาจากปัจจัยทางพันธุกรรมและโครงสร้างทางระบบประสาท กับภาวะ ออทิสติก “เทียม” คือที่มาของอาการนั่นเองค่ะ โดยอาการจากภาวะออทิสติกเทียมนั้นมีโอกาศที่จะดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด เมื่อเด็กได้รับการปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมและมีปฏิสัมพันธ์กับคนรอบข้างมากขึ้น
หากคุณพ่อคุณแม่สงสัยว่าลูกน้อยอาจกำลังเผชิญกับภาวะนี้ ลองสังเกตพฤติกรรมเหล่านี้ ซึ่งมักปรากฏในเด็กเล็กช่วงวัย 1-3 ขวบดูนะคะ
เด็กอาจหลีกเลี่ยงการมองหน้าหรือสบตาโดยตรงกับพ่อแม่หรือคนอื่น
ดูเหมือนไม่สนใจหรือไม่หันตามเสียงเรียก ทั้งที่การได้ยินเป็นปกติ
อาจจะยังไม่พูดหรือพูดได้เป็นคำๆ ไม่เป็นประโยค หรือพูดภาษาที่คนอื่นฟังไม่เข้าใจ
เด็กอาจจะพูดในสิ่งที่ตัวเองสนใจ แต่ไม่สามารถสนทนาโต้ตอบ หรือมีปฏิสัมพันธ์สองทางกับคู่สนทนาได้
ไม่สนใจเด็กคนอื่นๆ หรือคนรอบข้าง มีแนวโน้มที่จะแยกตัวออกไปเล่นตามลำพัง
อาจจะชอบมองพัดลมหมุนๆ ชอบเรียงของเป็นแถวยาว หรือสนใจอะไรเพียงอย่างเดียวซ้ำๆ
อาจจะหัวเราะหรือร้องไห้ขึ้นมาโดยไม่มีเหตุผลที่ชัดเจน ควบคุมอารมณ์ตัวเองได้ไม่ดี
ดังที่กล่าวไปข้างต้น ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้เกิดอาการคล้าย ออทิสติกเทียม นั้นมาจากสิ่งแวดล้อมเป็นหลัก โดยมีสองสาเหตุใหญ่ๆ ที่มักพบร่วมกันคือ
นี่เป็นคำถามที่อยู่ในใจคุณพ่อคุณแม่หลายท่าน มินดี้ขอใช้คำว่า “อาการสามารถดีขึ้นได้อย่างมาก” แทนคำว่า “หาย” นะคะ เนื่องจากภาวะ ออทิสติกเทียม มีสาเหตุหลักมาจากสิ่งแวดล้อม ดังนั้นหัวใจสำคัญของการดูแลคือ “การปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อม” ค่ะ เมื่อต้นเหตุถูกปรับเปลี่ยน พัฒนาการของเด็กก็มีแนวโน้มที่จะกลับมาดีขึ้นตามลำดับได้
แนวทางหลักๆ ที่แนะนำคือการทำ “Digital Detox” หรือการลด ละ เลิก การใช้หน้าจออย่างจริงจัง แล้วแทนที่ช่วงเวลาเหล่านั้นด้วยกิจกรรมสร้างสรรค์และการมีปฏิสัมพันธ์เชิงคุณภาพ เช่น:
สิ่งสำคัญที่สุดคือการปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการเด็ก เพื่อรับการประเมินและคำแนะนำที่ถูกต้องเหมาะสมกับลูกน้อยของเราโดยตรง
พฤติกรรมการกระตุ้นตัวเอง (Self-stimulating behaviors หรือ Stimming) เป็นอีกหนึ่งลักษณะที่มักพบได้ทั้งในเด็กออทิสติกสเปกตรัมและเด็กที่มีภาวะ ออทิสติกเทียม พฤติกรรมเหล่านี้เป็นวิธีการที่เด็กใช้เพื่อจัดการกับข้อมูลทางประสาทสัมผัสที่มากหรือน้อยเกินไป หรือเพื่อจัดการกับอารมณ์ของตนเอง ตัวอย่างที่พบบ่อย ได้แก่:
แม้พฤติกรรมเหล่านี้อาจดูน่ากังวล แต่ก็เป็นวิธีที่เด็กใช้เพื่อช่วยให้ตัวเองรู้สึกสงบลง การทำความเข้าใจที่มาของพฤติกรรม จะช่วยให้เราตอบสนองได้อย่างเหมาะสม เช่น หากเกิดจากความเบื่อ ก็อาจชวนไปทำกิจกรรมอื่นแทน
เพื่อสร้างความเข้าใจที่ชัดเจนยิ่งขึ้นระหว่างภาวะ ออทิสติก เทียมกับออทิสติกสเปกตรัม (ASD) เราจะขอยกตัวอย่างเรื่องราวที่ถูกแชร์ในสังคมออนไลน์ของคุณครูสาวท่านหนึ่งชื่อ “ครูเอิร์น” ที่ได้แบ่งปันประสบการณ์การเพิ่งได้รับการยืนยันจากผู้เชี่ยวชาญว่าเป็นออทิสติกในวัย 24 ปี ซึ่งเรื่องราวของเธอสะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของ ASD ที่แท้จริงได้อย่างดี
ครูเอิร์นได้เล่าว่า ตลอดชีวิตที่ผ่านมาเธอรู้สึกว่าตัวเอง “แตกต่าง” จากคนอื่นเสมอมา โดยมีลักษณะเฉพาะตัวที่เด่นชัดหลายอย่าง เช่น:
สิ่งที่น่าสนใจคือ ออทิสติกในผู้หญิงมักถูกมองข้ามได้ง่ายกว่าในผู้ชาย เนื่องจากผู้หญิงออทิสติกจำนวนมากมีทักษะในการ “พรางตัว” (Masking) หรือการพยายามเรียนรู้และเลียนแบบพฤติกรรมทางสังคมของคนทั่วไปเพื่อปกปิดความแตกต่างและพยายามเป็นส่วนหนึ่งของสังคม ซึ่งครูเอิร์นก็ใช้ความพยายามอย่างหนักในการทำสิ่งนี้มาโดยตลอด จนกระทั่งตัดสินใจไปพบผู้เชี่ยวชาญและได้รับความชัดเจนในที่สุด
เรื่องราวของครูเอิร์นเป็นเครื่องยืนยันความแตกต่างระหว่าง ASD กับ อาการออทิสติก “เทียม” ได้เป็นอย่างดี:
ดังนั้น การทำความเข้าใจเรื่องราวเหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถแยกแยะ และมองเห็นภาพของภาวะต่างๆ ได้อย่างถูกต้อง ไม่นำไปสู่การตัดสินหรือตีความที่คลาดเคลื่อนนั่นเองค่ะ
โดยสรุปแล้ว ภาวะ ออทิสติกเทียม เป็นสัญญาณเตือนให้คุณพ่อคุณแม่หันกลับมาทบทวนถึงสภาพแวดล้อมและกิจวัตรประจำวันของลูกน้อย โดยเฉพาะเรื่องการใช้หน้าจอและการมีปฏิสัมพันธ์กันในครอบครัว แม้จะดูเป็นเรื่องท้าทาย แต่การปรับเปลี่ยนตั้งแต่วันนี้ คือการมอบของขวัญล้ำค่าซึ่งเป็นรากฐานพัฒนาการที่ดีที่สุดให้กับลูกรักในระยะยาวค่ะ
อ่านบทความที่น่าสนใจอื่น ๆ เพิ่มเติมได้ที่: ไลฟ์สไตล์
1.pptvhd36: รู้จัก “แอสเพอร์เกอร์” ออทิสติกชนิดหนึ่ง หลังครูสาว พบตนเองป่วยตอนอายุ 24 ปี
*บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ข้อมูลเบื้องต้นเท่านั้น ไม่ได้มีเจตนาในการให้คำแนะนำทางการแพทย์, การวินิจฉัย, หรือการรักษา หากมีข้อกังวลหรือคำถามเกี่ยวกับสุขภาพ ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเสมอ
