เคยไหมคะที่ล้มตัวลงนอนด้วยความเหนื่อยล้า แต่สมองกลับไม่ยอมหยุดคิด วนเวียนอยู่กับเรื่องราวต่างๆ จนสุดท้ายก็ต้องพลิกตัวไปมาทั้งคืน อาการนอนไม่หลับเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยและส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตในระยะยาว การทำความเข้าใจถึงต้นตอของปัญหาจึงเป็นก้าวแรกที่สำคัญในการกลับมานอนหลับได้อย่างมีคุณภาพอีกครั้ง
ภาวะ นอนไม่หลับ เกิดจากอะไร นั้น อาการนี้ไม่ได้เกิดขึ้นโดยไม่มีที่มาที่ไป แต่มักเป็นผลมาจากปัจจัยหลายอย่างประกอบกัน การที่สมองไม่หยุดคิดหรือความรู้สึกกระสับกระส่ายตอนกลางคืนนั้นเป็นสัญญาณว่ามีบางอย่างกำลังรบกวนสมดุลของร่างกายและจิตใจอยู่ค่ะ เรามาดูกันว่าสาเหตหลักๆ ของอาการดังกล่าวมีอะไรบ้าง
ความเครียด ความวิตกกังวล และภาวะซึมเศร้า ถือเป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ที่รบกวนการนอนหลับ ความเครียดจากงาน การเรียน สุขภาพ การเงิน หรือปัญหาครอบครัว อาจทำให้จิตใจของคุณวุ่นวายโดยเฉพาะในช่วงกลางคืน ส่งผลให้หลับยาก นอกจากนี้ เหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างรุนแรง เช่น การสูญเสียคนที่รัก การหย่าร้าง หรือการตกงาน ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการนอนไม่หลับได้เช่นกัน (3)
“นาฬิกาชีวิต” หรือจังหวะชีวภาพของร่างกาย ทำหน้าที่ควบคุมการนอน-ตื่น การเผาผลาญ และอุณหภูมิในร่างกาย หากจังหวะนี้ถูกรบกวน เช่น จากการเดินทางข้ามเขตเวลาหลายเขต (เจ็ตแล็ก) การทำงานกะดึก หรือเปลี่ยนกะบ่อย ๆ ก็อาจทำให้วงจรการนอนหลับแปรปรวนและนำไปสู่อาการนอนไม่หลับได้ (3)
นวโน้มที่จะมีปัญหานอนไม่หลับ อาจมีองค์ประกอบทางพันธุกรรมเข้ามาเกี่ยวข้อง กล่าวคือ หากคนในครอบครัวของคุณ—เช่น พ่อแม่หรือพี่น้อง—เคยมีประวัตินอนไม่หลับหรือมีความผิดปกติเกี่ยวกับการนอน เช่น หลับยาก ตื่นบ่อย หรือนอนไม่เต็มอิ่ม ก็อาจเพิ่มความเสี่ยงที่คุณจะประสบกับปัญหาในลักษณะเดียวกันได้เช่นกัน แม้ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม พฤติกรรมการใช้ชีวิต และสุขภาพจิตจะมีบทบาทสำคัญ แต่พันธุกรรมก็อาจเป็นอีกหนึ่งกลไกเบื้องหลังที่ทำให้บางคนมีแนวโน้มจะไวต่อความเครียดหรือความเปลี่ยนแปลง ส่งผลให้ระบบการนอนถูกรบกวนได้ง่ายกว่าคนทั่วไป (2)
ภาวะสุขภาพจิต ผู้ที่มีอาการนอนไม่หลับเรื้อรังประมาณครึ่งหนึ่งยังมีภาวะสุขภาพจิตอย่างน้อยหนึ่งอย่าง เช่น โรควิตกกังวลหรือโรคซึมเศร้า (2) ซึ่งความผิดปกติด้านจิตใจ เช่น โรควิตกกังวล หรือโรคเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ (PTSD) สามารถส่งผลโดยตรงต่อการนอนหลับ เช่นเดียวกับภาวะซึมเศร้าที่มักทำให้ผู้ป่วยตื่นเช้ากว่าปกติ อาการนอนไม่หลับจึงมักเกิดควบคู่กับภาวะทางจิตใจเหล่านี้ ทั้งนี้ยังรวมไปถึง ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea) เป็นภาวะที่ทำให้การหายใจหยุดชะงักเป็นช่วง ๆ ระหว่างนอน ส่งผลให้นอนหลับไม่สนิท ส่วนโรคขาอยู่ไม่สุข (Restless Legs Syndrome) จะทำให้รู้สึกไม่สบายที่ขา จนต้องขยับอยู่ตลอดเวลาเมื่อพยายามจะนอน ส่งผลให้หลับยากหรือหลับไม่ต่อเนื่อง (3)
เครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟ ชา หรือโคล่า รวมถึงนิโคตินในบุหรี่ ล้วนเป็นสารกระตุ้นที่รบกวนการนอนได้ หากบริโภคช่วงเย็นอาจทำให้หลับยาก ในขณะที่แอลกอฮอล์แม้ช่วยให้หลับในช่วงแรก แต่จะขัดขวางการนอนในระยะลึก และทำให้ตื่นกลางดึกได้ง่าย (3)
เมื่อความเครียดเป็นต้นตอ การดูแลจิตใจจึงเป็นเรื่องสำคัญที่สุด เราจึงนำเอาวิธีที่ทำได้ไม่ยากและอาจเป็นตัวช่วยที่ดีได้ค่ะ (4)
1.รักษาตารางการนอนให้สม่ำเสมอ
การเข้านอนและตื่นนอนในเวลาเดียวกันทุกวันรวมถึง ในวันหยุด สามารถช่วยปรับจังหวะการทำงานของร่างกาย (นาฬิกาชีวิต) ให้คงที่มากขึ้น ส่งผลให้คุณหลับได้ง่ายขึ้นและตื่นมารู้สึกสดชื่นขึ้นในแต่ละวัน
นอกจากการปรับพฤติกรรมแล้ว การเลือกทานอาหารบางอย่างก็เป็นอีกแนวทางธรรมชาติที่ช่วยส่งเสริมการนอนหลับได้ดีค่ะ (5)
บางครั้งอาการนอนไม่หลับอาจเป็นสัญญาณว่าร่างกายกำลังขาดสารอาหารบางอย่าง โดยเฉพาะ แมกนีเซียม ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการควบคุมระบบประสาทที่ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย งานวิจัยบางชิ้นชี้ให้เห็นความเชื่อมโยงระหว่างระดับแมกนีเซียมที่ต่ำกับปัญหาการนอนหลับ แมกนีเซียมสามารถช่วยให้คนเรานอนหลับได้ดีขึ้น ทั้งในแง่ของการหลับง่าย หลับลึก และการคงจังหวะการนอนที่สม่ำเสมอมากขึ้น แต่ในขณะเดียวกัน ข้อมูลทางโภชนาการในสหรัฐฯ ระบุว่า ผู้ใหญ่และเด็กเกือบครึ่งหนึ่งอาจได้รับแมกนีเซียมไม่เพียงพอ จากอาหารในแต่ละวัน (6) แต่อย่างไรก็ตาม การจะสรุปว่าร่างกายขาดสารอาหารหรือไม่นั้น ควรอยู่ภายใต้การดูแลและประเมินโดยแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ ไม่ควรซื้อวิตามินเสริมมาทานเองโดยไม่ได้ปรึกษาผู้รู้ก่อนนะคะ เพราะอาจส่งผลต่อสุขภา วะ ด้านอื่นได้
ดังนั้นแล้ว อาการ นอนไม่หลับ เกิดจากอะไร มีได้จากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ความเครียดและปัจจัยทางจิตใจ, พฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ไม่เหมาะสม, สภาพแวดล้อมในห้องนอน, ไปจนถึงปัจจัยทางร่างกาย การทำความเข้าใจต้นตอของปัญหาจะช่วยให้เราสามารถเลือกแนวทางการดูแลตัวเองได้อย่างตรงจุดมากขึ้น การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเล็กๆ น้อยๆ เช่น การสร้างกิจวัตรการนอนที่สม่ำเสมอ, การผ่อนคลายความเครียดก่อนนอน, และการใส่ใจกับสภาพแวดล้อมในห้องนอน ถือเป็นพื้นฐานสำคัญที่จะช่วยส่งเสริมการนอนหลับที่มีคุณภาพและฟื้นฟูร่างกายได้อย่างเต็มที่ในทุกๆ คืน
อ่านบทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจได้ที่: แมกนีเซียม
1.Webmd: อาการนอนไม่หลับในผู้หญิง
4.sleepfoundation: โรคนอนไม่หลับกับผู้หญิง
*บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ข้อมูลเบื้องต้นเท่านั้น ไม่ได้มีเจตนาในการให้คำแนะนำทางการแพทย์, การวินิจฉัย, หรือการรักษา หากมีข้อกังวลหรือคำถามเกี่ยวกับสุขภาพ ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเสมอ
