ในช่วงฤดูฝนแบบนี้ หลายคนคงเคยมีประสบการณ์นั่งอยู่ท่ามกลางกลุ่มเพื่อนแล้วพบว่า “ตัวเองโดนยุงกัดอยู่คนเดียว” ขณะที่คนอื่นกลับไม่เป็นอะไรเลย โดยเฉพาะคนที่มีกรุ๊ปเลือด O มักพูดติดตลกกันว่า “คงเลือดหอม” ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว คำพูดนี้มีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์รองรับอย่างน่าสนใจทีเดียว
ความจริงแล้ว ยุงไม่ได้เลือกเหยื่อแบบสุ่ม แต่อาศัยการรับรู้สัญญาณต่าง ๆ จากร่างกายมนุษย์ แล้ว ทำไมยุงชอบกัด คนบางคนเป็นพิเศษ หรือบางคนก็ไม่โดนกัดเลยทั้ง ๆ ที่นั่งด้วยกัน ในบทความนี้เราจะพาไปไขข้อสงสัย พร้อมนำเอาเคล็ดลับดี ๆ สำหรับเอาตัวรอดจากเจ้ายุงตัวจิ๋วกันค่ะ
ยุงสามารถตรวจจับคาร์บอนไดออกไซด์ได้จากระยะไกล ยิ่งคุณหายใจออกมากเท่าไร ก็ยิ่งดึงดูดยุงมากขึ้นเท่านั้น นั่นจึงเป็นเหตุผลว่าทำไมคุณอาจโดนยุงกัดบ่อยขึ้นขณะออกกำลังกาย เพราะร่างกายปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์มากขึ้นเมื่อเคลื่อนไหว ความสามารถของยุงในการรับรู้คาร์บอนไดออกไซด์ยังช่วยอธิบายว่าทำไมยุงจึงมักบินวนอยู่รอบศีรษะของเรา เพราะบริเวณใกล้จมูกและปากคือจุดที่มีความเข้มข้นของคาร์บอนไดออกไซด์สูงที่สุดนั่นเองค่ะ (2)
มีหลักฐานบางส่วนที่ชี้ให้เห็นว่า การตั้งครรภ์อาจดึงดูดยุงบางสายพันธุ์ได้มากเป็นพิเศษ แม้งานวิจัยในประเด็นนี้จะยังมีไม่มากนัก แต่ผลการศึกษาจากแอฟริกาในปี พ.ศ. 2543 พบว่า ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์มีแนวโน้มจะดึงดูดยุงมากกว่าคนทั่วไปถึงสองเท่า (2) นักวิจัยเชื่อว่าเรื่องนี้อาจเกิดจากหลายปัจจัย ได้แก่
เลสลี วอสส์ฮอลล์ นักประสาทวิทยาจากมหาวิทยาลัยร็อกกีเฟลเลอร์ในนิวยอร์ก หัวหน้าทีมวิจัย กล่าวว่า คนที่ยุงชอบ จะมีการปล่อยสารบางชนิดออกมาตามผิวหนังมากเป็นพิเศษ ซึ่งกลิ่นที่ยุงชื่นชอบมากที่สุดนั้น เกิดจากปริมาณกรดบางชนิดบนผิวหนังที่มีอยู่ในระดับสูง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของชั้นความชุ่มชื้นตามธรรมชาติของผิวหนัง และแต่ละคนก็ผลิตออกมาในปริมาณที่แตกต่างกัน จากนั้นแบคทีเรียที่อาศัยอยู่บนผิวหนังจะกินกรดเหล่านี้ และเกิดปฏิกิริยาทางเคมี ก่อเกิดกลิ่นเป็นของผิวหนังของเรา และไม่สามารถกำจัดกรดเหล่านี้ไม่ว่าจะอาบน้ำล้างตัวอย่างไรก็ตามค่ะ ดังนั้น คนที่เกิดมาเป็นที่รักของยุง ก็จะยังคงเป็นคนที่ใช่ตลอดไป (7), (8)
มีความเชื่อที่บอกต่อกันมาว่า อาหารบางชนิดอาจทำให้ร่างกายของเราเป็นที่สนใจของยุงมากขึ้น โดยเฉพาะอาหารรสจัด (หวาน, เค็ม, เผ็ด) และอาหารที่มี โพแทสเซียมสูง แม้ว่างานวิจัยในภาพรวมจะยังมีข้อจำกัด แต่มีผลการศึกษาหนึ่งจากมหาวิทยาลัยวิสคอนซินที่ตีพิมพ์ในวารสาร Insects ซึ่งค้นพบความเชื่อมโยงที่น่าสนใจ โดยงานวิจัยชิ้นนี้ระบุว่า การทานกล้วย เพิ่มโอกาสในการถูกยุงและแมลงอื่น ๆ กัดให้สูงขึ้น (9)
ยุงตัวเมียมีความสามารถในการตรวจจับความร้อนที่แผ่ออกมาจากร่างกายเพื่อใช้เป็นสัญญาณในการค้นหาเป้าหมาย โดยพวกมันสามารถจำแนกแหล่งความร้อนและจะมุ่งเข้าหาร่างกายที่มีอุณหภูมิสูงที่สุดได้ โดยไม่จำเป็นต้องคำนึงถึงขนาดของร่างกาย ดังนั้น กิจกรรมที่ทำให้อุณหภูมิร่างกายสูงขึ้น เช่น การออกกำลังกาย หรือการอยู่ในสภาพอากาศร้อน จะยิ่งเพิ่มแรงดึงดูดต่อยุงมากขึ้น (2)
แม้การกินกระเทียมจะมีผลน้อย แต่มีผลการวิจัยจากประเทศอินเดียที่พบว่า คนที่ทากระเทียมลงบนแขนขา จะโดนยุงและแมลงสัตว์กัดต่อยทุกชนิดรบกวนน้อยกว่าคนที่ไม่ได้ทา ดังนั้น เลยแนะนำให้ทำยากันยุงง่าย ๆ ด้วยการผสมน้ำมันกระเทียม ปิโตรเลียมเจล และขี้ผึ้งเข้าด้วยกัน หรือจะทากระเทียมสด ๆ ลงบนแขนขาเพื่อป้องกันยุงก็ได้เช่นกันค่ะ (4)
ยุงมักชอบสีเข้ม เช่น สีดำ สีกรมท่า สีแดง เพราะสามารถมองเห็นได้ชัดเจนในสภาพแสงน้อย จึงควรเลือกใส่เสื้อผ้าสีอ่อน เช่น สีขาว สีเทาอ่อน หรือสีพาสเทล โดยมีการทดลองพบว่ายุงจะไปกัดคนที่ใส่เสื้อสีดำมากกว่าคนใส่เสื้อขาวถึง 10 เท่า และหากต้องอยู่ในพื้นที่กลางแจ้งหรือมีต้นไม้สูง ควรสวมเสื้อแขนยาวขายาวเพื่อป้องกันไม่ให้ยุงสัมผัสผิวหนังโดยตรง (5)
ยุงเป็นแมลงที่บินได้ไม่เก่งในสภาพลมแรง การใช้พัดลมตั้งพื้นหรือพัดลมพกพาเป่ารอบตัวขณะนั่งอยู่บริเวณที่มีต้นไม้หรือระเบียงบ้าน จะช่วยลดจำนวนยุงที่เข้าใกล้ตัวได้มาก (3)
แม้ยุงจะชื่นชอบกลิ่นหอมจากดอกไม้ ซึ่งเป็นแหล่งน้ำตาลที่สำคัญในช่วงที่ไม่ได้ดูดเลือด แต่สำหรับกลิ่นของ เทียนหอม กลับเป็นข้อยกเว้นค่ะ เพราะยุงไม่ถูกกับกลิ่นเหล่านี้เอาเสียเลย โดยเฉพาะกลิ่นตะไคร้หอม ลาเวนเดอร์ หรือยูคาลิปตัส ซึ่งถือเป็นกลิ่นที่ช่วยขับไล่ยุงได้ดีมาก หากคุณจุดเทียนหอมกลิ่นที่ชอบไว้รอบบ้านหรือบริเวณที่พักผ่อน นอกจากจะช่วยไล่ยุงได้แล้ว ยังสร้างบรรยากาศผ่อนคลายให้กับร่างกายได้ด้วยนะคะ (3)
ยุงสามารถวางไข่ในน้ำเพียงเล็กน้อย เช่น น้ำในจานรองกระถางต้นไม้ ขอบอ่าง หรือเศษขยะที่ขังน้ำ ควรหมั่นเทน้ำทิ้ง ทำความสะอาดภาชนะ หรือนำทรายอะเบทมาใส่ในภาชนะที่มีความจำเป็นต้องเก็บน้ำไว้ เช่น โอ่งหรือถังน้ำกลางแจ้ง
พืชที่นิยมใช้กันยุงตามธรรมชาติเช่น ตะไคร้หอม มะกรูด โหระพา สะระแหน่ หรือแม้แต่โรสแมรี่ ล้วนมีกลิ่นหอมจากน้ำมันหอมระเหยที่ช่วยรบกวนระบบดมกลิ่นของยุงได้ดี อาจปลูกไว้ในกระถางหรือรอบบ้านก็ได้ทั้งความสวยงามและประโยชน์ด้านสุขภาพ
ยุงชอบกัดเท้า เพราะเท้าเป็นบริเวณที่สะสมกลิ่น เหงื่อ และเชื้อแบคทีเรียได้ง่าย นอกจากนี้ เท้ายังเป็นบริเวณที่มีอุณหภูมิสูงกว่าส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย ซึ่งเป็นปัจจัยที่ดึงดูดยุงนั่นเองค่ะ
เจฟฟรีย์ ริฟเฟลล์ ศาสตราจารย์ด้านชีววิทยาจากมหาวิทยาลัยวอชิงตัน ซึ่งศึกษาเกี่ยวกับระบบรับความรู้สึกของยุง ได้กล่าวไว้ว่า ยุงชอบสีแดงและสีดำ แต่มักจะไม่ชอบสีขาวและสีเขียว (6)
แม้ว่ายุงจะสามารถกัดคนได้ทุกกรุ๊ปเลือด แต่จากการศึกษาพบว่ายุงบางสายพันธุ์มีแนวโน้มชอบเลือดบางกรุ๊ปมากกว่ากรุ๊ปอื่น โดยเฉพาะกรุ๊ป O ที่มักถูกระบุว่าเป็น ขวัญใจของยุงลายเสือเอเชีย (Aedes albopictus) (2) ทั้งนี้ก็อาจอาจมีปัจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องร่วมด้วย เช่น กลิ่นตัว กรดแลกติกจากเหงื่อ หรือปริมาณคาร์บอนไดออกไซด์ที่หายใจออก เป็นต้น
*หลายคนอาจจะยังไม่รู้ ยุงกัดมักเกิดจากยุงตัวเมียเท่านั้น เพราะต้องอาศัยโปรตีนในเลือดมนุษย์เพื่อผลิตไข่ ส่วนยุงตัวผู้จะดำรงชีวิตอยู่โดยอาศัยน้ำหวานเป็นอาหาร
อ่านบทความที่น่าสนใจอื่น ๆ เพิ่มเติมได้ที่: Lifestyle
คำตอบสำหรับ ทำไมยุงชอบกัด หลายๆ คนคงพอเข้าใจกันแล้วใช่มั้ยคะ ปกติแล้วยุงใช้สัญญาณจากร่างกายในการตามหาคนที่ใช่ เช่น คาร์บอนไดออกไซด์ กลิ่นผิวหนัง อุณหภูมิร่างกาย และแม้แต่กรุ๊ปเลือด นอกจากนี้ ปัจจัยอย่างการตั้งครรภ์ สีเสื้อผ้า และการทานอาหารบางชนิด ก็อาจเพิ่มความเสี่ยงในการถูกกัด สำหรับการป้องกันยุงสามารถทำได้ด้วยวิธีธรรมชาติ เช่น ใช้พัดลม จุดเทียนหอม ปลูกพืชสมุนไพร หรือทากระเทียมที่ผิวหนัง รวมถึงหลีกเลี่ยงเสื้อผ้าสีเข้มและกำจัดแหล่งน้ำขังรอบบ้านอย่างสม่ำเสมอค่ะ ในฤดูฝนที่มีความชื้นสูงและยุงขยายพันธุ์ได้ดีเป็นพิเศษ อย่าลืมดูแลตัวเองด้วยนะคะ
2.verywellhealth: 8 เหตุผลที่ยุงชอบคุณ
3.kapook.com: 12 วิธีป้องกันยุงกัดส่งตรงจากธรรมชาติ ปราศจากสารเคมี
5.sanook.com: 6 วิธีที่คนญี่ปุ่นใช้ป้องกันไม่ให้ “ยุงกัด”
6.Time.com: กลิ่นและสีที่ยุงชอบ
7.The Guardian : แรงดึงดูดทางเคมี: การศึกษาพบว่าบางคนเป็น ‘แม่เหล็กดูดยุง’ จริงๆ
8.วิจัยพบสาเหตุ ยุงชอบกัดคนบางคนเป็นพิเศษเพราะ “กรด” และ “กลิ่น”
9.MDPI: ผลกระทบของการบริโภคกล้วยต่อการดึงดูดยุงก้นปล่องต่อมนุษย์
NUTRITION SCIENCE LABORATORY(THAILAND) COMPANY LIMITED No. 9, Soi Srinakarin 38, Nong Bon Subdistrict, Prawet District, Bangkok 10250
02-123-3860
Mon - Fri 08.00 - 17.00 hrs.
